İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)

Özellikle son yıllarda insan haklarına duyarlılığın artması ve işçiye verilmesi gereken değer konusunda insanların bilinçlenmesiyle ülkemizde de mobbing kavramı yerleşmiş bulunmaktadır. Türk Hukukunda psikolojik taciz (mobbing); işyerinde çalışanlara, diğer çalışanlar veya işverenler tarafından sistematik biçimde uygulanan, tekrarlanan her türlü kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama gibi davranışlar olarak ifade edilmiştir.

Mobbing’in oluşması için gerekli kriterler nelerdir?

Psikolojik taciz, çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir; çalışanın sözünü kesmek veya onu yüksek sesle azarlamak, sık sık eleştirmek, yok saymak, imalı davranışlar ile küçük düşürmek, niteliksiz işlerle meşgul etmek veya tersine ağır işler vermek. Bir eylemin psikolojik taciz yani mobbing olarak kabul edilebilmesi için, bir işçinin hedef alınarak gerçekleştirilmesi ve bunun belli bir süreye yayılarak, durumun sistematik bir hal alması gerekir.

Neler mobbing olabilir?

Günümüzde yaşanan çalışma koşulları göz önüne alındığından en çok aşağıda sayılan hallerde kendini göstermektedir:

Mesleki yeterliliğin sorgulanması, kişinin kendine güveninin zedelenmesi,

Kişiye güvenilmediğinin hissettirilmesi ve bu sayede devamlı bir stres durumunun yaratılması,

Kasten, verilen süre içinde bitirilemeyecek görevler verilmesi ve bu nedenlerle çalışanın belirli yaptırımlara uğratılması (daha uzun mesai saatleri ya da daha düşük maaş gibi),

Kişiden bilgi saklanması ve eksik bilgi ile çalışanın hata yapmasının sağlanması,

Kişinin görmezden gelinmesi, gruptan izole edilmesi, iş yerindeki sosyal ilişkilerinin bozulması,

Çalışanın nedensiz yere yetkilerinin azaltılması.

Mobbing’in hukuki niteliği ve yaptırımları nelerdir?

6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunun "İşçinin Kişiliğinin Korunması" başlıklı 417 vd. maddesinde özel olarak düzenleme alanı bulmuştur. Söz konusu madde ile “mobbing” terimine açıkça yer verilmektedir. Buna göre;
"İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür."

Mobbing’e maruz kalan kişinin hakları nelerdir?

Mobbing şikayeti nedeni ile kişinin hukuki olarak sahip olduğu hakları şu şekilde sıralamak mümkündür:

İş sözleşmesinin haklı nedene dayanarak feshedebilmesi hakkı,

Belli şartlarda ayrımcılık tazminatı istenmesi hakkı,

Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu’na göre tazminat talebi hakkı,

Mobbing’e uğrayan işçi, mobbing yapan yöneticiyi dava edebilme ve manevi tazminat talebinde bulunabilme hakkı,

Koşulları söz konusu ise işçi, kötü niyet tazminatı hükümlerine de başvurma hakkı.

Ayrıca belirtmek gerekir ki işyerinde başka bir işçi tarafından uygulanması durumunda işçi, bu durumu derhal yazılı olarak işyeri yönetimine bildirmek zorundadır. İşveren, bu bildirme rağmen, engellenmesi için gerekli önlemleri almazsa işçi için haklı sebeple fesih hakkı doğacaktır.

Mobbing iddalarında, şüpheden uzak kesin deliller aranmayacağı ve davacı işçinin, kendisine işyerinde mobbing uygulandığına dair kuşku uyandıracak olguların ileri sürmesinin yeterli olduğu, işyerinde mobbing gerçekleşmediğini ispat külfetinin davalıya (işveren) düştüğü Yargıtay kararlarında da açıkça belirtilmektedir.